ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Γράφει ο
Βάιος Απ. Ζαμπεθάνης Ph.D.
Επίτιμος Περιφερειακός Διευθυντής
Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης
Ειδικός Επιστήμονας Κοινωνικής Ψυχιατρικής

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ  ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ

Α ) Τα προβλήματα, που προέκυψαν από τη φοίτηση όλων των μαθητών, με την καθολική ή και σχεδόν καθολική φοίτηση, στις περισσότερες χώρες, ήταν απροσδόκητα. Ο εντοπισμός προβλημάτων μάθησης διαμόρφωσε παιδαγωγική προσέγγιση και ανάπτυξη ερευνητικών δράσεων. Διαμορφώθηκε παιδαγωγικό πλαίσιο για αποτελεσματική εφαρμογή του. Το πλαίσιο αυτό οδήγησε στην παραγωγή διδακτικού υλικού  και  τη διατύπωση διδακτικών μεθόδων. Ειδικά, για την πρώτη ανάγνωση και γραφή διαμορφώθηκαν δύο μέθοδοι των οποίων αργότερα, επιχειρήθηκε η εξέλιξή τους. Ερευνητικό ενδιαφέρον προκάλεσε, επίσης, η μελέτη του νοητικού δυναμικού των μαθητών.

Τα γεγονότα αυτά αποτελούν τμήμα της ιστορίας της εκπαίδευσης. Ας αναλογιζόμαστε, πως η Ευρώπη ζούσε αφενός με τα τραύματα του μεσοπολέμου και αφετέρου με τις συνέπειες  του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι οικονομικές συνθήκες για το σύνολο των χωρών ήταν τραγικές, η ύπαιθρος κατεστραμμένη, τα ορφανά απροστάτευτα, η ερημιά καθολική και τα θύματα απροσδιόριστα. Οι απερίγραπτες συνθήκες  ενέτειναν την προσπάθεια ανάταξης του συναισθήματος και κινητοποίησης των ευαίσθητων για την υποστήριξη των παιδιών, που αποτελούσαν το μέλλον. Οι νέοι επιστήμονες και οι διανοούμενοι, με τη σκέψη τους οριοθέτησαν τη δράση τους και εργάστηκαν αποφασιστικά και με συνέπεια. Διακρίθηκαν στην επίμονη ιχνηλασία των δυσκολιών, επειδή, δεν υπήρχαν ερευνητικά δεδομένα. Τα πάντα αναζητήθηκαν από την αρχή.  Στην Ελλάδα, που βρέθηκε στις ίδιες συνθήκες και σε κάποιες περιπτώσεις σε δραματικότερες, έγιναν προσπάθειες.  Ήταν παρούσα στο πεδίο των εξελίξεων. Η πατρίδα μας προσπάθησε σχεδόν, πριν συμπληρωθεί αιώνας από την απελευθέρωσή της, να διαμορφώσει συνθήκες εξέλιξης. Δεν περιορίζομαι μόνο στον Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια του οποίου η έμπνευση, οι ιδέες, και το έργο ήταν τιτάνιο και υπάρχουν αποτυπώσεις του μέχρι σήμερα. Αναλογίζομαι τη διαδικασία «παραγωγής» στελεχών της εκπαίδευσης, την προσπάθεια αξιοποίησης κριτηρίων επαγγελματικού προσανατολισμού, την προσπάθεια ενσωμάτωσης στο εκπαιδευτικό σύστημα διδακτικών μεθόδων, διδακτικού υλικού «δανεισμένου» από τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης κ.ά.. Αυτή η πορεία σχεδιάστηκε από εκπαιδευτικούς με προπτυχιακές ή μεταπτυχιακές σπουδές στη Δυτική Ευρώπη, στις Η.Π.Α. και τον Καναδά. Οι σπουδές τους εμπλούτισαν τις γνώσεις, τις εμπειρίες, και τα βιώματά τους. Παράλληλα, κάποιοι εκπαιδευτικοί είχαν την τύχη να μαθητεύσουν σε αξιόλογους παιδαγωγούς και ψυχολόγους, που κατέστησαν «Μέντορές» τους. Ο συμπατριώτης μας ο Ηλίας Ξηροτύρης, εντάσσεται στην ομάδα αυτών. Παρατηρώντας το σήμερα, έχουμε τη δυνατότητα να διατυπώσουμε προβληματισμούς. Η γνώση του παρελθόντος, διαμορφώνει σκέψεις, ίσως και έμπνευση για δημιουργική δράση. Στη Λαμία στα μέσα της δεκαετίας του 1950 - 1960 λειτουργούσαν δύο Πειραματικά Δημοτικά Σχολεία. Ειδικότερα, σε ένα από αυτά  οι μαθητές του συμμετείχαν στη θεατρική παράσταση, «Η μάχη των Θερμοπυλών», στο σχολικό θέατρο, με κατάλληλα σκηνικά και ενδυμασίες. Τα δεδομένα της εποχής κατέστησαν το γεγονός εντυπωσιακό. Η δραστηριότητα των μαθητών με διακριτικότητα υπερέβαινε τα όρια του σχολείου. Συγκεκριμένα, στην τοπική εφημερίδα ΕΠΑΡΧΙΑ δημοσιεύθηκαν δραστηριότητες και κείμενα των μαθητών. Παράλληλα, όμως,  στην πόλη και τη χώρα οι μαθητές με δυσκολίες μάθησης ήταν «αδύνατοι», «αμελείς» και «αδιάφοροι», με συνέπεια να επαναλαμβάνουν  τάξη και μάλιστα την Α΄ δημοτικού. Αν και υπήρχε εξέλιξη, εμπλουτισμός εμπειριών, νέες προσεγγίσεις, ο «αδύνατος»  μαθητής επαναλάμβανε της τάξη αβοήθητος. Οι εισαγωγικές στο Γυμνάσιο λειτουργούσαν, ως κριτήριο αποτελεσματικότητας του Δημοτικού με συνέπεια την αυστηρότητα και απόρριψη. Ήταν διεθνής η επίγνωση, πως το εκπαιδευτικό σύστημα κάλυπτε τις κοινωνικές προσδοκίες αλλά όχι, σε επιθυμητό βαθμό.

Β) Ο πρώτος κλονισμός σε εκπαιδευτικό σύστημα βιώθηκε στις Η.Π.Α., όχι από εκπαιδευτικούς, αλλά από αξιωματικούς, οι οποίοι κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, παρατηρούσαν έκπληκτοι, πως οι στρατιώτες αδυνατούσαν να διαβάσουν και να κατανοήσουν αριθμούς σειράς και κωδικούς πολεμικού υλικού, κατά τη διάρκεια του πολέμου. Αυτό είχε, ως αποτέλεσμα, την επίμονη επανεκπαίδευση των εμπλεκόμενων  στρατιωτών. Ο δεύτερος κλονισμός στο εκπαιδευτικό τους σύστημα προέκυψε από την εκτόξευση του Σπούτνικ. Τα γεγονότα αυτά ενεργοποίησαν πολλούς φορείς, στον επανασχεδιασμό της εκπαίδευσης. Αξιοποιήθηκαν πλέον των τριάντα ειδικοτήτων ακόμη και κινηματογραφιστές, για τη βελτίωση της εκπαίδευσης.

Στην Ελλάδα πολλοί νέοι προ  του 1940, αλλά και μετά το ΄Β Παγκόσμιο Πόλεμο πραγματοποίησαν σπουδές σε χώρες της Ευρώπης και τις Η.Π.Α. Είναι οι επιστήμονες που στελεχώνουν τον παραγωγικό ιστό και συντελούν στην επιστημονική εξέλιξη της χώρας. Συγχρόνως, το πλήθος των αναλφάβητων και η βιολογική τους ηλικία  ανακαθορίζουν τις συνθήκες βασικών σπουδών. Τα νυχτερινά σχολεία αντιμετωπίζουν τον οργανικό αναλφαβητισμό. Παρόμοιες συνθήκες επικρατούν και στην Ευρώπη. Από τις αρχές του 20^ου αιώνα, που υπήρξε κινητοποίηση της μελέτης των δυσκολιών μάθησης, σύλλογοι και φορείς κινητοποιούνται και ιδρύουν  σχολές τυφλών, και επιβάλλουν την  προστασία τους. Αργότερα, προ του 1950 αναγνωρίζονται από τον Ο.Η.Ε. τα δικαιώματα του παιδιού και στο τρίτο τέταρτο του περασμένου αιώνα καθορίζονται νομοθετικά μηχανισμοί στήριξης των μαθητών με προβλήματα κίνησης, ακοής, όρασης, αναγνωστικής δεξιότητας κ. ά. Η δυσλεξία προέρχεται από την ελληνική γλώσσα και ως όρος χρησιμοποιείται διεθνώς, προσδιορίζοντας τη διαταραχή της  αναγνωστικής δεξιότητας. Σε κάποιες περιπτώσεις εντάσσουν στη δυσλεξία,  δυσκολίες του γραπτού λόγου, της ορθογραφίας, της εμφάνισης του γραπτού κ.ά.  Σε χώρες της Ευρώπης οι εκδόσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Ένωσης, των διεθνών επιστημονικών ενώσεων και περιοδικών έχουν βοηθήσει τη στήριξη του μαθητή ανεξάρτητα από τη δυσκολία, που τον βαρύνει. Αυτό κατορθώνεται, με κριτήρια διαγνωστικά και ταξινόμησης των νοσολογικών οντοτήτων. Οι αναπτυξιολόγοι, παιδίατροι,  παιδοψυχίατροι, ψυχολόγοι, παιδαγωγοί, ειδικοί παιδαγωγοί και κοινωνιολόγοι βοηθούν και στηρίζουν το μαθητή. Η βοήθεια εκτός από τη διάγνωση, περιλαμβάνει και κατάλληλο υλικό προσαρμοσμένο στις ανάγκες του. Στην πατρίδα μας έχει θεσμοθετηθεί η βοήθεια των  νηπίων και μαθητών όλων των βαθμίδων, σύμφωνα με τα δεδομένα της αξιολόγησής τους. Τα δεδομένα αυτά καθορίζουν την εξατομικευμένη βοήθεια και τη βοήθεια στην τάξη.