«ΔΙΚΗΓΟΡΟΙ ΚΑΙ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΛΑΜΙΑΣ 1833-2003)»
Επιμέλεια: Δημήτριος Θ. Νάτσιος
ΛΑΜΙΑ 2004
Έκδοση του Δικηγορικού Συλλόγου Λαμίας
Απ’ το πλούσιο βιβλίο: «Δικηγόροι και Δικηγορικός Σύλλογος Λαμίας 1833-2003» αναδημοσιεύουμε εδώ τον πρόλογο και την εισαγωγή.
Α΄ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Επειδή δεν υπήρχε καμμία μελέτη, που να αναφέρεται στους δικηγόρους και το Δικηγορικό Σύλλογο Λαμίας από την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους έως τώρα, αποφάσισε το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου μας να καλύψει το κενό αυτό και ανέθεσε στον προϊστάμενο των «Γενικών Αρχείων του Κράτους - Αρχείων Νομού Φθιώτιδος», φιλόλογο και ιστορικό κ. Δημήτριο Θ. Νάτσιο τη συγγραφή σχετικής μελέτης, ο οποίος, αφού εργάσθηκε σκληρά, συνέγραψε και ο Σύλλογός μας εξέδωσε την παρούσα αποκαλυπτική μελέτη. Έτσι και οι δικηγόροι του Πρωτοδικείου Λαμίας έχουν τη δική τους ιστορία, έπειτα από πολλά χρόνια πολυκύμαντης διαδρομής. Το περιεχόμενο του βιβλίου τούτου είναι ιστορικό και αναφέρεται στο δικαστικό σύστημα της νεώτερης και σύγχρονης Ελλάδος, αλλά κυρίως στο ευγενές και περήφανο Δικηγορικό Σώμα, στους «νοήμονες και πεφωτισμένους δικηγόρους», όπως αποκαλεί αυτούς ο τοπικός Τύπος στη διάρκεια του 19ου αιώνα.
Τα όσα καταχωρίζονται· στο βιβλίο ήταν ως τώρα άγνωστα και γι’ αυτό η αποκάλυψή τους προκαλεί κατάπληξη. Ο συγγραφέας εκμεταλλεύθηκε και αξιοποίησε χειρόγραφο και έντυπο αρχειακό υλικό σε συνδυασμό με την υπάρχουσα φτωχή βιβλιογραφία και συνέθεσε την παρούσα μελέτη. Ο ακούραστος αυτός εργάτης του πνεύματος με ξεχωριστή φροντίδα και ιδιαίτερο ζήλο ξεφύλλισε και ξεσκόνισε το αρχειακό υλικό και χάθηκε στο χρόνο και μας παρέδωσε το έργο τούτο, το οποίο δεν απευθύνεται μόνο σε ειδικούς, αλλά ενδιαφέρει όλους, όσοι ασκούν πνευματικό έργο.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το Δικαστικό και το Δικηγορικό Σώμα παρουσιάζει το τμήμα εκείνο του βιβλίου, που αναφέρεται στα δικαστήρια και στο σωγρονιστικό σύστημα της περιοχής μας, το οποίο μας επιτρέπει να γνωρίσουμε και να συγκρίνουμε φαινόμενα και καταστάσεις ορισμένων εποχών. Το στεγαστικό και λειτουργικό πρόβλημα των δικαστηρίων και των φυλακών παρουσιάζεται ανάγλυφο στο βιβλίο με την παράθεση τόσων συνταρακτικών γραπτών μαρτυριών. Ο φόρτος των εργασιών, που είχαν όλοι, όσοι εμπλέκονταν στη δικαστηριακή κίνηση, αλλά και το δύσκολο έργο των δικηγόρων έχει καταγραφεί σε άγνωστες, ως τώρα, πηγές, οι οποίες για πρώτη φορά ανακαλύπτονται.
Η παρουσίαση του πολυσχιδούς έργου των δικηγόρων του Πρωτοδικείου Λαμίας, οι παντοειδείς αγώνες του και κυρίως οι αγώνες τους όχι μόνο για την ίδρυση Συλλόγου, αλλά και δικαστηρίων στην περιοχή μας, όπως η ίδρυση του Εφετείου, που ξεκίνησε το 1873 και πραγματοποιήθηκε πρόσφατα, παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον και μας επιτρέπει να δεχθούμε ως εύστοχον τον αυτοχαρακτηρισμό τους κατά τον οποίον «οι δικηγόροι της Λαμίας είναι καθοδηγητική πνευματική τάξη του Λαού».
Το θεσμικό και κοινωνικό έργο του Δικηγορικού Σώματος, τόσο στο συλλογικό, όσο και στο ατομικό, τώρα γίνεται γνωστό στην έκταση και την πληρότητα αυτού και τούτο οφείλεται στην συγγραφή και έκδοση του ανά χείρας βιβλίου. Τώρα κάθε συμπολίτης μας μπορεί να μάθει και να πληροφορηθεί πως για να σηκωθεί ο ήλιος, στο όποιο μπόι βρίσκεται σήμερα, έβαλαν πλάτη και οι δικηγόροι, όσο μπόρεσαν και «αυτοίνοι» (κατά Μακρυγιάννειο δάλεκτο), όπως γράφει κάποιος συνάδελφος.
Η αναδημοσίευση απ’ τον τοπικό Τύπο νεκρολογιών πολλών δικηγόρων, οι οποίοι έκλεισαν τον βιολογικό τους κύκλο και συγκεντρωμένες όπως είναι, θα αποτελέσουν για τον μέλλοντα ιστορικό έτοιμο υλικό, για ν’ ασχοληθεί με κάποιον ή με κάποιους απ’ αυτούς. Η καταχώριση αρκετών φωτογραφιών θα δώσει την ευκαιρία σε προσφιλή πρόσωπα των εικονιζόμενων να τους επαναφέρουν στη μνήμη τους και να «συνομιλήσουν» μαζί τους.
Τέλος το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου μας με την έκδοση του βιβλίου τούτου, όχι μόνο κάνει γνωστή την ιστορία του Δικηγορικού Συλλόγου Λαμίας, αλλά τελεί και το καλλίτερο πνευματικό μνημόσυνο των αειμνήστων συναδέλφων μας.
Κωνσταντίνος Δημ. Στέφος
Πρόεδρος
του Δικηγορικού Συλλόγου
Λαμίας
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η παρούσα μελέτη είναι μια ιστορική έρευνα, της οποίας αντικείμενο είναι το δικαστικό σύστημα της μετεπαναστατικής, νεώτερης και σύγχρονης Ελλάδος, τα Δικαστήρια και οι φυλακές, που, κατά καιρούς, συστήθηκαν και λειτούργησαν στη Λαμία, αλλά και την ευρύτερη περιοχή αυτής, η Νομοθεσία για τους δικηγόρους και τους δικηγορικούς συλλόγους. Κυρίως, όμως, αντικείμενο της έρευνας είναι οι Δικηγόροι και ο Δικηγορικός Σύλλογος Λαμίας από τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους και ιδιαίτερα απ’ την απελευθέρωση της Λαμίας μέχρι σήμερα. Σύντομη αναφορά γίνεται και στις μεγάλες δίκες, που διεξήχθησαν στη Λαμία στη διάρκεια της ανωτέρω περιόδου, αλλά και στο ιστορικό της απελευθέρωσης της Λαμίας και στις ιδιαιτερότητες της Φθιώτιδος ως βόρειας συνοριακής επαρχίας του ελληνικού κράτους αρχικά και ως τμήμα του κεντρικού ελλαδικού χώρου αργότερα. Οι γεωγραφικοί δε και οι χρονικοί περιορισμοί της έρευνας ήταν επιβεβλημένοι, αφού αυτή γίνεται σε μια γεωγραφική περιοχή και σε ορισμένη χρονική περίοδο. Στόχος της μελέτης είναι η παρουσίαση του πολυσχιδούς έργου του ειδικού αυτού κλάδου των επιστημόνων, αφού αυτό αποτελεί τμήμα της ιστορίας της Λαμίας και της Φθιώτιδος της μεταπαναστατικής περιόδου. Αναφέρομαι τόσο στον ιδιωτικό, όσο και το δημόσιο βίο των δικηγόρων, περισσότερο όμως στο δεύτερο και ελάχιστα στον πρώτο. Οι περισσότεροι υπήρξαν δημόσιοι άντρες και η αναφορά μου στη πλατεία τους είναι απαραίτητη, για να έχει το αντικείμενό μας πληρότητα.
Για τη μελέτη μου χρησιμοποίησα, κυρίως, ανέκδοτο (αδημοσίευτο) χειρόγραφο αρχειακό υλικό, που φυλάσσεται σε δύο κρατικές αρχειακές υπηρεσίες, ήτοι στην Κεντρική Υπηρεσία των «Γενικών Αρχείων του Κράτους», στην Αθήνα και στα «Γ.Α.Κ. - Αρχεία Νομού Φθιώτιδος», στη Λαμία. Από τα Αρχεία του Νομού Φθιώτιδος χρησιμοποίησα, κυρίως,: α) Τα Δικαστικά Αρχεία του Πρωτοδικείου Αμφίσσης (1835) και τα Δικαστικά Αρχεία του Πρωτοδικείου Λαμίας (1836-1912), β) τα Συμβολαιογραφικά Αρχεία της Λαμίας των ετών 1835 και εξής, γ) τα χειρόγραφα βιβλία του Υποθηκοφυλακείου Λαμίας 1836 και εξής και δ’) τα χειρόγραφα βιβλία του Ληξιαρχείου Λαμίας 1834 και εξής. Ακόμη χρησιμοποίησα το «Μητρώο Δικηγόρων Λαμίας» και συμβουλεύθηκα τα «Πρακτικά» της δίκης του Γοργοποτάμου (1965).
Ξενόγλωσσα βιβλία, που έχουν μεταφρασθεί στα Ελληνική, όπως ο «Ελληνικός Λαός» του Γκέοργκ Λούντβιχ Μάουρερ (Χαϊδελβέργη, 1835, Αθήνα, 1976) με βοήθησαν αποτελεσματικά να εξετάσω το δικαστικό σύστημα της επαναστατημένης και μετεπαναστατικής Ελλάδος. Η «Εφημερίς της Κυβερνήσεως» (Ε.τ.Κ.), με το ειδικό περιεχόμενό της, μου στάθηκε πολύτιμη βοηθός, ως αξιόλογη και ασφαλής πηγή πληρορφοριών, που είναι. Ο τοπικός και ο αθηναϊκός Τύπος, κυρίως, όμως, ο πρώτος, υπήρξε βασική πηγή πληροφοριών για τις μεμονωμένες και τις συλλογικές δραστηριότητες των δικηγόρων της Λαμίας. Ο «Εκλογικός Κατάλογος της Λαμίας του 1879», καθώς και οι «Οδηγοί» των μεταγενέστερων χρόνωνήρθαν αρωγοί στη διασταύρωση πληροφοριών και στην επαλήθευση ατομικών στοιχείων για πολλούς δικηγόρους. Το πολυσχιδές κοινωνικό έργο των δικηγόρων της Λαμίας (πολιτικοί, δήμαρχοι, νομάρχες, δημοσιογράφοι, λογοτέχνες, συγγραφείς, ιδρυτές και εκδότες περιοδικών και εφημερίδων, αρθρογράφοι κ.λπ.) με ώθησε να διευρύνω την έρευνα γύρω απ’ αυτούς για να έχει το αντικείμενό μου πληρότητα. Έτσι συμβουλεύτηκα τα χειρόγραφα «Πρακτικά» του Δημοτικού Συμβουλίου των Λαμιέων απ’ το 1849 έως τώρα, καθώς και το πλουσιώτατο αρχείο των εφημερίδων και των περιοδικών, που φυλάσσονται στα «Γ.Α.Κ. - Αρχεία Νομού Φθιώτιδος» στη Λαμία κατά τα οποία άρχισαν να εκδίδονται απ’ το 1856, τα δε βιβλία, που συνέγραψαν και εξέδωσαν οι δικηγόροι συγγραφείς απετέλεσαν πρωταρχικό βοήθημα για τη μελέτη της κοινωνικής προσφοράς τους, σε συνδυασμό, πάντοτε, με την υπάρχουσα βιβλιογραφία για το κοινωνικό έργο των δικηγόρων της Λαμίας. Τέλος πολλά «λιθαράκια» συγκεντρώθηκαν από σπάνιους χώρους και σε ανύποπτο χρόνο, για να κτισθεί το φτωχό τούτο «οικοδόμημα». Επειδή το θέμα μας απ’ τη φύση του παρουσιάζει ευρύτητα, επιβάλλεται κάποια οριοθέτηση και διαίρεση αυτού σε κεφάλαια, όπου, χωρίς να διασπάται η εσωτερική ενότητα, εξυπηρετούνται πρακτικοί σκοποί και πετυχαίνονται ουσιαστικοί στόχοι. Έτσι η συγκρότηση της παρούσης μελέτης έχει την ακόλουθη διάταξη: Μετά τον Πρόλογο και την Εισαγωγή, όπου αναφέρονται οι στόχοι της μελέτης και γίνεται σύντομη αναφορά στο περιεχόμενο αυτής και όπου σημειώνονται οι βασικές και οι δευτερεύουσες πηγές, απ’ τις οποίες αντλήθηκε το πληροφοριακό υλικό, έπειτα, λοιπόν, απ’ αυτά, ακολουθεί το κυρίως θέμα της ιστορικής μελέτης, διηρημένο σε κεφάλαια, όπου εξετάζονται επί μέρος θέματα. Η διαίρεση κατέστη αναγκαία και έγινε για πρακτικούς σκοπούς.
Στο ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ γίνεται αναφορά στο ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο της μετεπεναστατικής Λαμίας και της ευρύτερης περιοχής της, ακθώς και στις ιδιαιτερότητες της Φθιώτιδος ως ακριτικής περιοχής αρχικά και ως τμήμα του κεντρικού ελλαδικού χώρου αργότερα, όπως αναφέρεται και πιο πάνω. Στο ίδιο κεφάλαιο εξετάζεται το δικαστικό σύστημα των μετεπαναστατικών χρόνων και γίνεται εκτενής αναφορά στη σύσταση και λειτουργία δικαστηρίων και φυλακών στη Λαμία και τη Φθιώτιδα και στα προβλήματα αυτών. Ακολουθούν δύο εκτενή κεφάλαια, όπου αναπτύσσεται το κυρίως θέμα της μελέτης και όπου καταχωρίζονται πολλά στοιχεία για τους δικηγόρους και τη σωματειακή τους οργάνωση. Έτσι το μεν Δεύτερο κεφάλαιο γίνεται λόγος για τους δικηγόρους της Λαμίας απ’ το 1833 και εξής και στο Τρίτο κεφάλαιο, γίνεται λόγος για το Δικηγορικό Σύλλογο της Λαμίας απ’ το 1866, όταν για πρώτη φορά εμφανίζεται αυτός, έως σήμερα. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι στο τρίτο κεφάλαιο γίνεται λόγος και για τους αγώνες, που έκαναν οι δικηγόροι της Λαμίας για να ιδρυθεί στην πόλη μας Εφετείο, προσπάθεια, που καρποφόρησε πρόσφατα.
Στο Τέταρτο κεφάλαιο γίνεται μαι σύντομη ιστορική αναδρομή σε όλες τις μεγάλες και συνταρακτικές δίκες, που έγιναν στη Λαμία απ’ την σύσταση του ελληνικού κράτους έως τώρα. (Δίκες του κακουργιοδικείου της Λαμίας, δίκη του Κιλελέρ, δίκη Παπαναστασίου, οι δίκες του Εκτάκτου Στρατοδικείου Λαμίας, η δίκη της Σπυριδούλας και η δίκη του Γοργοποτάμου), γίνεται δε αναδρομή στα δικαστικά αυτά γεγονότα, επειδή δικηγόροι της Λαμίας έχουν άμεση σχέση μ’ αυτά. Επειδή όμως το κοινωνικό έργο των δικηγόρων είναι πολυσχιδές, όπως αναφέρεται και ανωτέρω, γίνεται εκτενής αναφορά σ’ αυτό. Τούτο καταχωρίζεται στο Πέμπτο κεφάλαιο. Εκεί γίνεται εκτενής αναφορά στους δικηγόρους, που έγιναν δήμαρχοι, νομάρχες, διοικητές περιφερειών ή παρουσίασαν αξιόλογο συγγραφικό, λογοτεχνικό και εκδοτικό έργο.
Στο Έκτο κεφάλαιο, που είναι και το τελευταίο, γίνεται λόγος για τα δικαστήρια, που λειτουργούν σήμερα στη Φθιώτιδα, για τη σωματειακή οργάνωση των δικηγόρων και δημοσιεύεται ένας αλφαβητικός και ένας χρονολογικός πίνακας αυτών.
Μετά το κυρίως θέμα ακολουθεί το Επίμετρο (συμπλήρωμα), όπου καταχωρίζεται φωτογραφικά υλικό. Τούτο πράττεται για αισθητικούς λόγους. Εκεί δημοσιεύονται φωτογραφίες δικηγόρων, που έχουν αποβιώσει. Το φωτογραφικό υλικό, που καταχωρίζεται, έχει περισσότερο αποδεικτικό, παρά διακοσμητικό σκοπό. Στο επίμετρο καταχωρίζονται επίσης και νεκρολογίες δικηγόρων, επειδή αυτές είναι σύντομα βιογραφικά σημειώματα και παρουσιάζουν ιδιαίτερεο ενδιαφέρον για τον βίο και την πολιτεία τους. Για τη συγκέντρωση του αρχειακού και του φωτογραφικού υλικού δεν φείσθηκα κόπων και θυσιών - τούτο δεν είναι σχήμα λόγου, αλλά πραγματικότητα. Πραγματικότητα είναι ότι «έφαγα» τη σκόνη με τη σέσουλα και ότι «στραβώθηκα» για την αποκρυπτογράφηση γραπτών μαρτυριών! Δεν διατυπώνω παράπονα, αλλά αποκαλύπτω μερικές απ’ τις αλήθειες, που έχουν σχέση με τη συγγραφή του βιβλίου μου τούτου και άλλων ακόμη, διότι αυτά προέρχονται από αρχειακές έρευνες και στηρίζονται σε αδημοσίευτο (ανέκδοτο) αρχειακό υλικό, το οποίο συμβουλεύομαι και στο οποίο ανατρέχω. Θα ήταν παράλειψή μου αν δεν εξέφραζα τις θερμές, ειλικρινείς και ανυπόκριτες ευχαριστίες μου προς το σημερινό Διοικητικό Συβούλιο του Δικηγορικού Συλλόγου Λαμίας και ιδιαίτερα προς τον πρόεδρο αυτού κ. Κωνσταντίνο Δ. Στέφο, διότι μου έδωσαν την ευκαιρία ν’ ασχοληθώ με μια απ’ τις πιο ενδιαφέρουσες πτυχές της μετεπαναστατικής Λαμίας.
Ακόμη ευχαριστώ θερμότατα τους δύο καλούς μου φίλους και πολύτιμους συνεργάτες, ήτοι τον κ. Κώστα Δημοσθ. Γαλλή, που διαμένει στην Αθήνα και τον κ. Νίκο Τ. Δαβανέλλο, ο οποίος ζει και δημιουργεί στην πόλη μας. Τους ευχαριστώ για την πολύτιμη βοήθειά τους στη συγγραφή της μελέτης τούτης.
Θα επιδιώξω να έχει η μελέτη μου όσο το δυνατόν λιγότερες ανακρίβειες και μικρότερα κενά, αν και γνωρίζω ότι «οὐ ῥάδιον ἑυρείν ἒργον, ἐφ’ ᾧ οὐκ ἄν τις αἰτίαν ἒχοι» και ότι «το ἐπιτιμάν ῥάδιον καί ἒργον παντός ἀνθρώπου». Παραδίδω, λοιπόν, στη δημοσιότητα το βιβλίο τούτο και ζητώ την επιεική κρίση των αγαπητών μου αναγνωστών.
«Ἐμοι μέν μέχρι τούτου γραφέσθω. Τά δέ μετά ταῦτα ἲσως ἄλλῳ μελήσει»
Δημήτριος Θ. Νάτσιος
Φιλόλογος
Το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου
των Δικηγόρων όταν εκδόθηκε το βιβλίο (2003):
Πρόεδρος: Κωνσταντίνος Δ. Στέφος
Γ. Γραμματέας: Χρήστος Η. Γιαταγάνας
Ταμίας: Αικατερίνη Ι. Σκαρμούτσου
Σύμβουλοι:
Θεόδωρος Α. Τσαδήμας
Ηλίας Γ. Αθανασίου
Αθανάσιος Δ. Μακρυγιάννης
Θρασύβουλος Κ. Σκλαβούνος
Ευθύμιος Ι. Κουτσογιαννακόπουλος
Ιωάννης Χ. Παρασκευουλάκος
